Dieta w niedoczynności tarczycy i/lub chorobie Hashimoto?

Jaką dietę stosować w niedoczynności tarczycy i/lub chorobie Hashimoto?

Temat żywienia w niedoczynności tarczycy i/lub chorobie Hashimoto wraca do mnie jak bumerang. Kilka lat temu (aż się wierzyć nie chce, że minęły już prawie 3 lata) popełniłam artykuł na ten temat. Tam jednak pisałam przede wszystkim do specjalistów z dziedziny medycyny i nauk pokrewnych, a chciałabym, przybliżyć ten temat wszystkim, również tym, którzy nie stykają się z tą tematyką na co dzień i powiedzieć prostym językiem, jaka powinna być dieta w niedoczynności tarczycy.

Tarczyca, niedoczynność tarczycy i choroba Hashimoto

Zanim jednak przejdę do omówienia żywienia pozwolę sobie na kilka słów na temat samej tarczycy, jej niedoczynności oraz choroby Hashimoto. Tarczyca, nazywana również gruczołem tarczowym, jest odpowiedzialna za produkcję hormonów: tyroksyny, trójjodotyroniny i kalcytoniny. Są to hormony, które wpływają na funkcjonowanie większości tkanek organizmu. Co więcej, ich działanie jest najszersze spośród hormonów człowieka (przynajmniej tych, które znamy do tej pory). Niedoczynność tarczycy to stan, w którym ilość produkowanych przez gruczoł tarczowy hormonów jest niewystarczająca. W takiej sytuacji jedynym rozwiązaniem jest podawanie hormonów tarczycy. Najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy jest autoimmunologiczne zapalenie tarczycy Hashimoto, będące chorobą autoimmunologiczną, czyli taką w której układ odpornościowy atakuje swoje własne komórki. Mówiąc kolokwialnie i bardzo mocno upraszczając- układ odpornościowy traktuje tarczycę jakocoś szkodliwego, co szkodzi naszemu organizmowi i próbuje z tym walczyć.

Dieta w niedoczynności tarczycy-zasady ogólne

Osoby z niedoczynnością tarczycy powinny jeść 4-5 posiłków dziennie, co pozwoli zapobiec, często obserwowanym u pacjentów, zwolnieniu tempa przemiany materii. Umożliwi to sprawnie wykorzystywać dostarczaną z pożywieniem energię i zapobiegnie odkładaniu się nadprogramowych kilogramów. Jeśli w przebiegu niedoczynności tarczycy doszło do rozwoju nadwagi lub otyłości wskazana jest normalizacja masy ciała. Niemniej w ograniczaniu podaży kalorii należy być ostrożnym. Zbyt drastyczne zmniejszenie kaloryczności może spowodować zmniejszenie podaży trójjodotyroniny w surowicy krwi. Dlatego redukcja masy ciała powinna być stopniowa. Nieodłączoną częścią odchudzania jest aktywność fizyczna-nie można o niej zapominać.

Białko

Źródłem białka w diecie osób chorych powinno być mięso, ryby, nabiał oraz jajka, a także nasiona roślin strączkowych. Są to produkty będące źródłem pełnowartościowego białka. Białko odpowiedzialne jest między innymi za prawidłową produkcję hormonów oraz przemianę materii. Oprócz tego, prawidłowa podaż tego makroskładnika chroni przed wypadaniem włosów, co bardzo często jest jednym z objawów pojawiającym się w przebiegu niedoczynności tarczycy. Należy wybierać przede wszystkim chude mięsa-kurczak, indyk, królik, schab, cielęcina, jednak mięso czerwone nie powinno być jadane częściej niż raz w tygodniu. Z kolei ryby, szczególnie tłuste ryby morskie, które dostarczją nie tylko dobrze przyswajalnego białka, ale także kwasów tłuszczowych omega-3, warto jadać przynajmniej raz w tygodniu.

Tłuszcze

Tłuszczu bowiem absolutnie nie należy eliminować z diety. Oczywiście, jeśli ktoś stosuje dietę redukującą masę ciała, to podaż tego makroskładniki może zostać odrobinę ograniczona, jednak nie może dojść do jego całkowitego wykluczenia. Ważne jest, aby zwracać uwagę na jakość tłuszczu. Zaleca się wybieranie tłuszczów roślinnych-oleje roślinne (wszystkie z wyjątkiem kokosowego i palmowego), oliwa, pestki, nasiona, orzechy. Są one źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych wpływających korzystnie między innymi na układ sercowo-naczyniowy, co jest szczególnie istotne w przypadku pacjentów z niedoczynnością tarczycy, bo często są oni obciążeni tymi chorobami. Szczególną uwagę należy zwrócić na kwasy tłuszczowe omega-3, które wykazują działanie przeciwzapalne (a przecież choroba Hashimoto ma podłoże zapalne), które znajdziemy w tłustych rybach morskich, siemieniu lniany, nasiona chia, orzechów włoskich oraz oleju lnianym i z orzechów włoskich.

Węglowodany

Jeśli zaś chodzi o węglowodany, to najlepiej wybierać pełnoziarniste produkty zbożowe-chleb razowy lub graham, pełnoziarnisty makaron, brązowy lub dziki ryż, kaszę gryczaną, pęczak, mąkę pełnoziarnistą. Oprócz tego bardzo dobrym źródłem węglowodanów są warzywa i owoce, jednak nie należy tych drugich spożywać w nieograniczonych ilościach. Owoce są bowiem źródłem cukrów prostych, dlatego w ciągu dnia wskazane jest zjadać ich mniej niż warzyw, które są zdecydowanie mniej kaloryczne.

Witamina D

Kojarzona przede wszystkim z tkanką kostną. Okazuje się jednak, że zapobiega również chorobom autoimmunologicznym, układu sercowo-naczyniowego, powstawaniu nowotworów, insulinooporności oraz otyłości. Osoby mieszkające w Polsce powinny suplementować od 800-2000IU witaminy D w okresie jesienno-zimowym. W przpadku osób z niedoczynnością tarczycy, szczególnie z chorobą Hashimoto, często niezbędna jest całoroczna suplementacja i/lub przyjmowanie wyższych dawek tej witaminy. Niemniej, każdą dodatkową dawkę warto skonsultować z lekarzem.

Jod

Myślę, że jest to składnik, który jako pierwszy przychodzi do głowy, kiedy pojawia się hasło „Tarczyca”. I słusznie, bowiem zdecydowana większość jodu w naszym organizmie zgromadzona jest właśnie w gruczole tarczowym. Niemniej, nadmierna podaż jodu może spowodować efekt Wolfa-Chainkoffa, który jest chwilowym zaprzestaniem produkcji hormonów tarczycy spowodowane nadmierną podażą tego pierwiastka. Dlatego bardzo ważne jest, aby ewentualną suplementację wprowadzać wyłącznie na polecenie lekarza. Zawartość jodu w spożywanych produktach w dużym stopniu zależy od tego, w jakim środowisku rosły rośliny lub czy karmione były zwierzęta. Regiony, wktórych gleba jest naturalnie bogatsza w jod będą wydawały plony z wyższą zawartością jodu niż rośliny rosnące na glebach ubogich w ten pierwiastek. Warto sięgać jednak po ryby morskie (również tran), które są bardzo dobrym źródłem jodu.

Selen

Kolejnym pierwiastkiem, o którym mówi się coraz częściej omawiając dietę w niedoczynności tarczycy jest selen. Jego zawartość w produktach, podobnie jak w przypadku jodu, zależy od gleby i pasz. Selen jest składnikiem enzymów biorących udział w metabolizmie hormonów tarczycy. Aby jednak spełniał on swoją rolę niezbędna jest prawidłowa podaż jodu. A gdzie najlepiej szukać selenu? Jaja, nasiona roślin strączkowych, orzechy brazylijskie.

Uwaga! Różnica między terapeutyczną i toksyczną dawką selenu jest niewielka, dlatego niewskazane jest jego suplementowanie bez wskazań lekarza.

Dieta w niedoczynności tarczycy powinna być pozbawiona laktozy?

Nietolerancja laktozy dotyka około 30% naszej populacji. Do jej najczęstszych manifestacji należą wzdęcia, bóle brzucha czy biegunka po spożyciu produktów zawierających laktozę. Takie dolegliwości mogą wpływać również na wchłanianie przyjmowanych leków, w tym tyroksyny. Nietolerancję laktozy można zdiagnozować na podstawie testu wodorowego lub stwierdzić na podstawie własnych „doświadczeń”. Jeśli jednak przyjmowanie laktozy nie powoduje dolegliwości ze strony układu pokarmowego, to nie jest wskazane rezygnowanie z tej grupy produktów. Są one bowiem źródłem wielu ważnych składników, m.in. wapnia, witaminy D czy jodu. Należy jednak pamiętać, aby wybierać produkty naturalne (nie smakowe) o zawartości tłuszczu do 2%.

W przypadku stwierdzenia nietolerancji laktozy, należy wprowadzić mleko bezlaktozowe, sery, twarogi, jogurty oraz kefiry bez dodatku mleka w proszku. Warto zauważyć, że dobrej jakości kefir, jogurt czy żółty ser są naturalnie bezlaktozowe. Z kolei, widniejący napis „Bez laktozy” jest najczęściej chwytem marketingowym. Więcej o laktozie pisałam tutaj.

Dieta bezglutenowa

Już od jakiegoś czasu dieta bezglutenowa uważana jest za najlepsze rozwiązanie w każdej chorobie. Jest to absurd. Powtarzam jak mantrę, że dietę bezglutenową stosujemy (według aktualnej wiedzy) w celiakii, alergii na gluten lub nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten. A wszystkie z tych jednostek chorobowych powinny być zdiagnozowane przez lekarza. Co więcej, wdrażanie diety bezglutenowej samodzielnie może dać zafałszowane wyniki badań, jeśli lekarz zdecyduje o diagnostyce w kierunku celiakii. To prawda, osoby z chorobą Hashimoto częściej chorują na celiakię niż pozostali. Jednak nie można „w ciemno” rezygnować z tak szerokiej puli produktów jaką są produkty ze zbóż zawierających gluten. Bardzo ważne jest informowanie swojego lekarza o swoich dolegliwościach, nawet tych które wydają się absurdalne. Celiakia może mieć charakter ukryty i objawiać się nie tylko bólami brzucha lub biegunkami. Jednak nie powinno się rezygnować z glutenu bez jednoznacznej diagnozy lekarskiej.

Produkty wolotwórcze

Do produktów wolotwórczych zaliczamy brukselce, kapuście, rzepie, kalafiorze i brokułach, a także truskawkach, prosie, gorczycy, orzeszkach ziemnych i szpinaku. Zawierają one substancje, które łączą się z jodem przez co uniemożliwiają jego wbudowanie do hormonów tarczycy. Mimo to osobom z niedoczynnością tarczycy nie jest zalecane ich całkowite wyeliminowanie, ponieważ zawierają one wiele składników odżywczych. Poza tym, obróbka termiczna znacząco eliminuje zawartość substancji wolotwórczych. Niemniej osoby zmagające się z niedoborem jodu powinny znacząco zmniejszyć podaż wyżej wymienionych produktów.

Osoby z niedoczynnością tarczycy i chorobą Hashimoto powinny zwrócić uwagę na jakość spożywanych produktów. Należy unikać żywności wysokoprzetworznej, zawierającej duże ilości konserwantów czy wzmacniaczy smaku. Nie należy jednak rezygnować z określonej grupy produktów bez jednoznacznych wskazań medycznych. Również suplementacja powinna być stosowana zgodnie z zaleceniami lekarza.

Na podstawie:

Ratajczak AE, Moszak M, Grzymisławski M. Zalecenia żywieniowe w niedoczynności tarczycy i chorobie Hashimoto. Piel Zdr Publ. 2017;7(4):305–311.