Interakcje leków z żywnością

Interakcje leków z żywnością

„Biorę leki, dzisiaj nie piję” -ile razy słyszeliśmy albo powidzieliśmy to zdanie? Oczywiście doskonale wiemy, że chodzi o spożycie alkoholu 😉. I dlaczego przywołuję ten cytat przy pytaniu dotyczącym sok z grejpfruta i hormonów? Otóż chodzi o nic innego jak o interakcje leków z pożywieniem. Pozwolę sobie wykorzystać to pytanie do trochę szerszego omówienia tego, że to w jaki sposób się odżywiamy może wpływać na działanie przyjmowanych leków. A interakcje leków z alkoholem to tak naprawdę wierzchołek góry lodowej.

Ten wpis dedykuję przede wszystkim osobom przyjmującym wiele leków, osobom starszym oraz tym, którzy zajmują się osobami w podeszłym wieku. Jednak każdy, kto stosuje farmakoterapię powinien zadać sobie pytanie czy w związku z podjętym leczeniem konieczna jest modyfikacja diety i sposobu żywienia. Nie ukrywam, że zagadnienia dotyczące leków są skomplikowane, a ja chciałabym żebyście choć w niewielkim stopniu zrozumieli dlaczego pewne procesy przebiegają w taki, a nie inny sposób. Dlatego postanowiłam podzielić cały wpis na kilka akapitów, w których najpierw omówię możliwą interakcję, a później podam jej konkretne przykłady. Pamiętajcie jednak, że ze względu na różnorodność dostępnych produktów leczniczych artykuł ten nie obejmuje wszystkich interakcji.

Sok grejpfrutowy

Skoro już w pytaniu pojawił się ten sok, to może zacznijmy od niego. Ale na początek-krótkie wprowadzenie. Większość leków wprowadzona do naszego organizmu zostaje przekształcana do formy nieaktywnej i zostaje wydalona. Jest to powód, dla którego lek „przestaje działać” i musimy przyjąć kolejną dawkę preparatu. Za dezaktywację tych związków odpowiada przede wszystkim wątroba, a konkretniej rzecz ujmując, enzymy produkowane przez jej komórki. A teraz wyobraźmy sobie, że z jakiegoś powodu zaczyna nam tych enzymów brakować. Co się dzieje? Przyjmujemy stałe dawki leku, który jest wchłaniany, ale nie jest dezaktywowany i wydalany. Powoduje do wzrost jego stężenia w organizmie.

A co do tego wszystkiego ma sok grejpfrutowy? Okazuje się, że zawiera on substancje, które hamują produkcję niektórych enzymów (konktretnie enzymy cytochromu CYP-450). Jak się domyślacie, efektem tego jest wzrost stężenia leku, co może powodować działania nieporządane. Do leków metabolizowanych przez CYP-450, a więc takich, które wchodzą w interakcje ze składnikami soku grejpfrutowego zaliczamy między innymi:

• Benzodwuazepiny, midazolam, triazolam
• Blokery kanału wapniowego, Felodypina, nifedypina, nimodipina, nitrendypina, werapamil,
• Cyklosporyna,
• Cyzapryd,
• Lewostatyna, Simwastatyna

Skutki interakcji mogą być różne zaczynając od niewinnych bólów głowy, a kończąc na groźnym dla życia częstoskurczu komorowym. Zrobiłam mały przegląd literatury i nie znalazłam żadnych informacji dotyczących interakcji soku grejpfrutowego z hormonami.

Błonnik pokarmowy

Tyle mówi się, że w dzisiajeszych czasach spożywamy za mało błonnika pokarmowego. Coraz częściej znajdujemy go nie tylko w warzywach, owocach czy pełnoziarnistych produktach zbożowych, ale również w innych produktach (np. jogurt), do których jest dodawany. Oprócz tego jak tylko pojawią się zaparcia to śmigamy do apteki po suplement zawierający błonnik. I absolutni nie chcę negować zdrowotnych aspektów wynikających ze stosowania diety o prawidłowej podaży błonnika. Zwracam jedynie uwagę, że błonnik może wpływać na wchłanianie niektórych leków. Stanowi on swego rodzaju gąbkę, która wchłania wodę, ale również ma zdolność wiązania leków, co powoduje zmniejszenie lub zwolnienie ich wchłaniania. Do leków, których dostęność może być zmniejszona w wyniku spożywania posiłków wysokobłonnikowych zaliczmy między innymi:

• Glikozydy naparstnicy,
• Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne.

Z drugiej strony błonnik powoduje przyspieszenie motoryki przewodu pokarmowego, a przez to dochodzi do szybszego opróżniania żołądka. Co w przypadku niektórych leków jest zjawiskiem korzystnym, między innymi w przypadku  przyjmowania lowodopy (leku stosowanego w chorobie Parkinsona).

Czy to oznacza, że przyjmując niektóre leki musimy zrezygnować z błonnika pokarmowego? Absolutnie nie! Chodzi jedynie o to, aby leki, których dostęność może zostać zmniejszona w wyniku spożywania błonnika pokarmowego powinny być przyjmowane 1,5h przed lub 2h po posiłku.

Zawartość tłuszczu w pożywieniu

I znowu mamy do czynienia z wpływem składnika pożywienia na wchłanianie leków. Zacznijmy od tego, że wszystkie substancje możemy podzielić na takie, które są rozpuszczalne w wodzie i na takie, które rozpuszczają się w tłuszczach. W związku z tym, jeśli przyjmujemy lek rozpuszczalny w tłuszczach (lipofilny) i spożyjemy posiłek wysokotłuszczowy, spowoduje to zwiększenie wchłaniania leku i wyższe stężenie leku we krwi. Przykładami leków lipofilnych są:

• Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne,
• Gryzeofulwina,
• Chinapryl,
• Β-adrenolityki.

Zawartość tłuszczu w posiłku nie będzie miała takiego znaczenia w przypadku leków rozpuszczalnych w wodzie.

Czosnek

Czosnek jest chyba jednym z tych produktów po które sięgamy stosunkowo często, kiedy czujemy, że przeziębienie zbliża się wielkimi krokami. I dobrze. Czasami, zwłaszcza we wczesnej fazie przeziębienia, czosnek, miód czy cebula potrafią działać cuda. Ale czosnek działa podobnie jak grejpfrut, tzn. równeż zawiera substancje, które wpływają na enzymy wątrobowe hamując dezaktywację niektórych leków. Chodzi tutaj przede wszystkim o leki przeciwkrzepliwe (warfaryna i acenokumarol), przeciwwirusowy sakwinawir czy przeciwgorączkowy paracetamol. Warto zwrócić uwagę zwłaszcza na ten ostatni lek, który jest składnikiem wielu preparatów przeciwbólowych czy przeciwgorączkowych, które stosowane są w przeziębieniu czy grypie.

Alkohol

Tutaj lista leków wchodząca w interakcje jest na tyle długa, że nawet nie będę próbowała jej przytaczać. Chciałabym jednak zwrócić uwagę na to, że lek będzie metabolizowany inaczej u osób, które spożywają go okazjonalnie i inaczej u tych, którzy piją go przewlekle. Alkohol, tak jak leki, ulega przemianom w wątrobie. Jeśli przyjmiemy lek i jednocześnie spożyjemy alkohol, to w pierwszej kolejności nasz organizm zajmie się alkoholem, lek nie będzie dezaktywowany i tym to sposobem jego stężenie w surowicy krwi będzie wyższe od pożądanego. Jeśli jednak nasza wątroba jest stale narażana na wysokie dawki etanolu i „przyzwyczaiła się” do tego, że musi go przekształcać, wytwarza duże ilości enzymów, które są do tego wykorzystywane. Co więcej, są one w pewnym sensie, produkowane „na zapas”. W takim przypadku, po przyjęciu leku, zostanie on natychmiast metabolizowany i stężenia będą zbyt niskie.

Żywność bogata w witaminę K

Witamina K jest odpowiedzialna między innymi na krzepliwość krwi. Mówiąc inaczej, niedobór tej witaminy mógłby doprowadzić do masywnych krwawień. Prawidłowa krzepliwość krwi jest niezwykle ważna, jednak są jednostki chorobowe, w których staramy się zdolność krzepnięcia nieco zmniejszyć. Istnieją choroby, w których istnieje wysokie ryzyko powstawania skrzepów, które mogłyby blokować przepływ krwi w bardzo małych naczyniach krwionośnych. Jedną z grup leków podawanych w tym celu są antagoniści witaminy K, których głównymi przedstawicielami są warfaryna i acenokumarol. Leki te powodują zmniejszenie dostępności witaminy K. Jeśli jednak będziemy dostarczać duże ilości tej witaminy z dietą (boćwina, brokuły, brukselka, cykoria, gorczyca, groszek zielony, jarmuż, kabaczek, kalafior, kapusta, pietruszka, rzepa, rzeżucha, sałata, szpinak) to zniesie to terapeutyczne działanie leków. Nie trzeba rezygnować z wymienionych wyżej produktów, ale należy je spożywać mniej więcej w takich samych ilościach każdego dnia, wtedy lekarz nie będzie miał problemu z dopasowaniem odpowiedniej dawki leku.

A te wszystkie przykłady to dopiero początek. Pamiętajmy tez, że suplementy diety oraz preparaty ziołowe również wchodzą w interakcje z lekami. Jeśli chcesz sprawdzi czy Twój lek wchodzi z interakcje z produktami spożywczymi lub z innymi lekami, to zachęcam Cię do odwiedzenia strony: https://reference.medscape.com/drug-interactionchecker, gdzie możesz sprawdzić czy na przykład możesz pić sok grejpfrutowy podczas farmakoterapii. Wadą tej bazy jest jedynie fakt, że nazwy produktów są w języku angielskim. Ponadto należy używać międzynarodową nazwę leku, a nie firmową. (np. w aptece kupujemy Euthyrox, co jest nazwą firmową leku, ale nazwą międzynarodową jest L-tyroksyna).

Zwracajmy więc uwagę nie tylko na to, co jemy, ale również kiedy i w jakich ilościach. Bardzo często nie ma konieczności eliminacji różnych składników pokarmowych, ale trzeba zachować odpowiedni odstęp między przyjęciem leku a spożyciem określonego produktu.

Na podstawie:

1. Zdrojewicz Z, Pachura E, Pachura P: Czy można popijać leki sokiem grejpfrutowym? Family Medicine&Primary Care Review. 2014;16 (1):51-56.
2. Korzeniowska K, Jabłecka A: Interakcje leków z pożywieniem. Farmacja Współczesna. 2008;1:24-30.
3. Bojarowicz H, Dzwigulska P: Suplementy diety. Część III. Interakcje suplementów diety z lekami. Hygeia Public Health. 2012; 47 (4):442-447.
4. Sobotta Ł, Suliburska JM, Mielcarek J: Interakcje lek-żywność. Bromatologia i chemia toksykologiczna. 2011; 1: 95-103.
5. Woźna-Leśkiewicz L., Wolska-Bułach A, Tykarski A: Interakcje antykoagulantów z lekami i żywnością- wskazówki dla lekarza praktyka. Choroby serca i naczyń. 2014; 11 (2): 78-90.