Czy BMI jest dobrą metodą diagnostyki otyłości?

Czy BMI jest dobrą metodą diagnostyki otyłości?

Odpowiedź nie jest jednoznaczna. Aktualnie BMI jest chyba najczęściej wykorzystywaną metodą do oceny stanu odżywienia. BMI (Body Mass Index) jest wzorem, który uwzględnia masę ciała i wzrost. Jak więc łatwo się domyślić jest to metoda nieinwazyjna, tania, łatwa i szybka. Kwalifikacja Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) pozwala na diagnostykę otyłości, jednak nie zawsze jest to metoda idealna.

Diagnostyka otyłości

Na początku warto poznać definicję otyłości. Jest to wzrost zawartości tkanki tłuszczowej powyżej 30% (kobiety) i 25% (mężczyźni) masy ciała. Zgodnie z tą definicją o otyłości świadczy zawartość tkanki tłuszczowej, a nie masa ciała. Zazwyczaj wzrost masy ciała jest konsekwencją zwiększenia masy tkanki tłuszczowej, jednak są sytuacje, w których mimo wysokiej masy ciała, zawartość tkanki tłuszczowej jest niska i odwrotnie-przy niskiej masie ciała, występuje wysoka zawartość tkanki tłuszczowej.

Dla kogo BMI nie jest przydatne?

Oprócz tego należy pamiętać, że przedstawiona kwalifikacja BMI nie może być wykorzystywana u dzieci oraz osób powyżej 65 roku życia. Dla osób starszych prawidłowe BMI to 24-29(30). Z kolei w przypadku dzieci BMI należy odczytać na siatkach centylowych.

Sportowcy również nie powinni korzystać z BMI. Osoby zawodowo uprawiające sport mają często silnie rozbudowaną masę mięśniową. Powoduje to wzrost masy ciała, a jednocześnie zawartość tkanki tłuszczowej mieści się w granicach normy.

Na drugim biegunie mamy osoby z prawidłową masą ciała (wg BMI), ale za wysoką zawartością tkanki tłuszczowej, zwłaszcza tej, która gromadzi się wokół brzucha. Jest tak zwany fenotyp TOFI (ang. Thin outside, fat inside). W takim przypadku wzrasta ryzyko rozwoju chorób metabolicznych, m.in. insulinooporności i cukrzycy typu 2, nadciśnienia czy zaburzeń gospodarki lipidowej. Prawdopodobną przyczyną takiego zaburzenia jest tzw. Zachodni styl życia, tj. niska aktywność fizyczna, dieta bogata w węglowodany proste (słodycze, słodkie napoje) oraz nasycone kwasy tłuszczowe (tłuszcze zwierzęce).

Jakie są inne metody oceny stanu odżywienia?

Innymi metodami oceny składu ciała są między innymi bioimpedancja elektryczna, absorpcjometria promieniowania X o dwóch energiach (DXA), tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny. Trzy ostatnie metody są jednak stosunkowo drogie, dlatego rzadko wykorzystywane w praktyce. Zdecydowanie częściej wykorzystuje się metodę bioimpedancji elektrycznej, która pozwala ocenić zawartość tkanki tłuszczowej oraz mięśniowej. Dzięki temu metoda ta jest zdecydowanie bardziej wiarygodna i przydatna w diagnostyce otyłości niż BMI.

Podsumowanie

Nie zrozumcie mnie źle. Nie chcę dyskredytować przydatności BMI. Uważam, że jest to przydatne narzędzie, jednak nie możemy podchodzić do niego bezkrytycznie.

Po pierwsze, niech nie zwiedzie Was prawidłowa masa ciała. Jeśli jesteście leniuszkami i nie dbacie o sposób swojego żywienia, to bardzo możliwe, że jesteście TOFI. A wtedy ryzyko chorób metabolicznych zdecydowanie wzrasta.

Po drugie, jeśli zmagasz się z otyłością i nagle zaczynasz dużo ćwiczyć, jednocześnie dbasz o to co i ile jesz, a masa ciała nie spada to… zacznij mierzyć obwody-szczególnie pasa. Bardzo możliwe, że zachodzi zmniejszenie masy tkanki tłuszczowej, ale aktywność fizyczna powoduje rozrost tkanki mięśniowej.  Tkanka mięśniowa ma większą gęstość niż tkanka tłuszczowa, więc „zajmuje ona mniej miejsca” w naszym ciele. Efekt? Chudniemy wizualnie (obwody się zmniejszają), ale masa ciała nie zmniejsza się.

Niemniej, BMI raz na jakiś czas warto sprawdzić-dla samokontroli i czasem własnego samomotywowania się w procesie odchudzania.​

Na podstawie:

1. Bednarek-Tupikowska G, Matczak-Giemza M, Kubicka E, Krzyżanowska-Świniarska B. Metaboliczna otyłość u osób z prawidłową masą ciała. Endokrynol Otyłość Zaburzenia Przemiany Materii 2007;3:55–61.
2. Brończyk-Puzoń A, Koszowska A, Bieniek J. Basic anthropometric measurements and derived ratios in dietary counseling: Part one. Nurs Public Health 2018;8:217–22.
3. Kawalec-Kajstura E, Rewiuk K, Puto G, Padykuła M, Reczek A. Kompleksowa ocena stanu odżywienia osób starszych – wybrane metody i narzędzia. Gerontol Pol 2019;27:59–65.
4. Koszowska A, Brończyk-Puzoń A. Podstawowe pomiary antropometryczne i pochodne wskaźniki w poradnictwie dietetycznym – część druga. Pielęgniarstwo Zdr Publiczne Nurs Public Health 2018;8:297–303.
5. Pastusiak K, Pupek-Musialik D, Bogdański P. Otyłość metaboliczna z prawidłową masa ciała- kontrowersje w diagnostyce. Forum Zaburzeń Metab 2018;9:9–15.
6. Wąsowski M, Walicka M, Marcinowska-Suchowierska E. Obesity – definition, epidemiology, pathogenesis. Postępy Nauk Med 2013:301–6.